Zbiór plików zapisanych na dysku nazywamy katalogiem. Katalog może zawierać pliki i katalogi niższego rzędu. Przykłady nazw katalogów:

Documents and Settings
EDYTORY

Pliki można zapisywać w dowolnych katalogach tworząc strukturę katalogów nazywaną drzewem katalogów. Przykład drzewa katalogów dysku C, inaczej określany graficznym przedstawieniem struktury dysku c:\:

Skrótem nazywamy specyficzny plik, który wskazuje lokalizację innego obiektu (najczęściej pliku). Domyślnie ikona skrótu posiada strzałkę w lewym dolnym rogu rysunku.

Pamięci masowe, takie jakie jak dyski twarde, płyty CD-RW lub DVD mogą zawierać tysiące, a nawet miliony plików. Jeśli umieściłbyś te pliki na dysku bez żadnej organizacji, to odszukanie konkretnego z nich byłoby niesłychanie trudne.

Podczas instalacji systemu Windows XP w głównym katalogu dysku twardego komputera automatycznie zostaną utworzone następujące foldery:

• Documents and Settings - dla każdego konta użytkownika system automatycznie utworzy podkatalog tego folderu, w którym będą przechowywane wszystkie informacje o użytkowniku (hasło, ustawienia pulpitu, ostatnio odwiedzone strony WWW, folder Moje dokumenty i wiele innych).
  
• Program Files - w folderze przechowywane są zainstalowane programy, w tym wiele programów systemowych.
  
• System Volume Information - specjalny folder niedostępny dla użytkownika.
  
• Windows - główny katalog systemu. Znajdują się w nim pliki niezbędne do prawidłowej pracy systemu Windows XP. Jakakolwiek modyfikacja zawartości tego folderu powinna być dobrze przemyślana.

System operacyjny Windows zawiera około 300 podkatalogów i co najmniej 6 tysięcy plików.

Każdy program lub dokument jest zapisany jako plik. Podstawowymi atrybutami każdego pliku są:

• nazwa - nazwa pliku może być prawie dowolna, nie może jedynie zawierać znaków: gwiazdki, ukośnika, odwrotnego ukośnika i nie powinna być dłuższa niż 100 znaków,
• typ pliku - w celu zachowania zgodności z wcześniejszymi wersjami systemu i działającymi w tych systemach programami, typ pliku nadal jest określany poprzez rozszerzenie nazwy i jest to ostatni element nazwy, z reguły trzyliterowy, oddzielony od właściwej nazwy znakiem kropki,
• wielkość - określa, ile miejsca na dysku zajmuje plik, co, gdyby nie najróżniejsze formaty plików, przekładałoby się na ilość zapisanych w pliku informacji,
• data utworzenia, modyfikacji lub ostatniego użycia,
• atrybut tylko do odczytu - ustawienie tego parametru spowoduje, że nie będzie można modyfikować i usunąć pliku (a więc również zawartych w nim informacji),
• atrybut ukryty - ustawienie tego parametru spowoduje, że plik przestanie być widoczny w oknie Eksploratora lub innego programu służącego do zarządzania plikami i folderami.

Programy przeznaczone do zarządzania plikami i folderami, w tym Eksploratora Windows, można skonfigurować tak, aby wyświetlał również pliki z ustawionym atrybutem Ukryty.

Okno właściwości pliku można wywołać zaznaczając plik, klikając prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybierając Właściwości.

Jeśli spróbujesz otworzyć plik, którego rozszerzenie nie jest skojarzone z żadnym programem, system, nie potrafiąc otworzyć pliku, wyświetli okienko dialogowe z pytaniem, w jaki sposób ma zidentyfikować program, w którym plik został utworzony. Po wybraniu opcji Wybrać program z listy zostanie wyświetlona lista zainstalowanych programów. Teraz możesz określić, jakiego programu należy używać do otwierania dokumentów danego typu.

Systemy operacyjne Windows od wersji 3 aż do wersji XP rozpoznają typ pliku nie na podstawie przechowywanych w nim informacji, ale rozszerzenia nazwy. W rezultacie wystarczy zmienić rozszerzenie pliku tekstowego, żeby zobaczyć poniższe okno z komunikatem o błędzie.

Próba uruchomienia pliku z nieznanym rozszerzeniem zakończy się błędem.

Przeglądając pliki za pomocą Eksploratora Windows lub zakładki Mój komputer przekonamy się, że wyświetlane nazwy wielu różnego typu plików nie zawierają rozszerzenia. Zamiast tego, wyświetlany jest krótki opis danego typu plików (ikona, tekst sformatowany itd.). Jest to efektem domyślnych ustawień systemu Windows, który ukrywa przed użytkownikiem znane mu rozszerzenia plików, w ten sposób zabezpieczając się przed błędem przypadkowej zmiany rozszerzenia pliku znanego typu.

System operacyjny Windows ukrywa przed użytkownikiem znane mu rozszerzenia plików, w zamian wyświetlając krótki opis typu pliku.

Na liście znanych rozszerzeń nazw plików znajdują się także pliku typu ZIP, czyli pliki lub foldery skompresowane. Praca z takimi plikami w systemie Windows XP nie wymaga instalowania dodatkowego oprogramowania.

Bez instalowania jakiegokolwiek dodatkowego oprogramowania, pliki możemy przeglądać za pomocą trzech programów instalowanych razem z systemem Windows XP. Są to programy:

Mój komputer - ten program pozwala na przeglądanie zawartości dysków przy wykorzystaniu prostej metody, w której zawartość każdego otwieranego dysku lub folderu jest wyświetlana w nowym oknie.
Eksplorator Windows - pozwala na przeglądanie zawartości dysków przy wykorzystaniu okna zawierającego dwa panele.
Polecenie Wyszukaj w menu Start - wywoła pokazanego Pomocnika wyszukiwania. Pomocnik wyszukiwania w nowej wersji systemu Windows został mocno zmieniony i umożliwia teraz m.in. wyszukiwanie plików określonych typów.

Chyba najczęściej wykorzystywanym narzędziem służącym do przeglądania zawartości komputera jest zakładka Mój komputer. Aby ją otworzyć, wystarczy z menu Start wybrać Mój komputer. W górnej części znajdują się prywatne foldery użytkowników, poniżej dyski logiczne komputera, na dole okna umieszczone zostały wymienne nośniki pamięci masowej.

Aby wyświetlić zawartość konkretnego dysku, wyświetlić zawartość folderu lub zobaczyć zawartość pliku, należy otworzyć reprezentującą go ikonę. Aby zamknąć wyświetlone okno, należy kliknąć przycisk Zamknij - (X), wyświetlony w jego prawym górnym wierzchołku.

Program Eksplorator Windows, podobnie jak Mój komputer, służy do wyświetlania i przeglądania zawartości nośników pamięci masowej zainstalowanych w komputerze. Jednak Eksplorator Windows prezentuje dane w zupełnie inny sposób - zarówno dyski i foldery, jak i dostępne w nich pliki, wyświetlane są w jednym oknie posiadającym dwa panele. Przeglądanie zawartości dysków odbywa się zawsze w ramach tego samego okna. Windows XP oferuje kilka metod uruchomienia programu Eksplorator Windows:

• Można kliknąć przycisk Start i z wyświetlonego menu wybierać opcję Wszystkie programy => Akcesoria => Eksplorator Windows.
• Innym sposobem na uruchomienie programu jest kliknięcie ikony Mój komputer prawym przyciskiem myszy i wybór z menu kontekstowego opcji Eksploruj.
• Kolejną metodą uruchomienia programu jest zaznaczenie w oknie Mój komputer, kliknięcie prawym przyciskiem myszy ikony dysku lub folderu i z menu kontekstowego wybór opcję Eksploruj. Najprostszym sposobem uruchomienia programu jest kliknięcie prawym przyciskiem myszy przycisku Start i wybranie polecenia Eksploruj.

Jeżeli chcemy znaleźć dany plik, często najszybszą metodą będzie skorzystanie z usług Pomocnika wyszukiwania. Podając możliwe dokładne dane o pliku (np. całość lub fragment nazwy, rozmiar, fragment przechowywanych w pliku danych lub orientacyjną datą utworzenia) spowodujemy przeszukanie zasobów komputera pod kątem zgodności z podanymi przez nas kryteriami. Dlatego im dokładniej zdefiniujemy kryteria wyszukiwania, tym mniej plików i folderów zostanie zwróconych w jego wyniku. Określenie jedynie, że w nazwie znajduje się litera „a”, może zakończyć się znalezieniem tysięcy plików spełniających te kryterium. W takim przypadku trudno mówić o znalezieniu poszukiwanego pliku.

Kiedy po raz pierwszy otworzysz okno Mój komputer, zazwyczaj jego zawartość będzie przedstawiana w formie ikon. Możesz jednak samemu określić, w jaki sposób będzie przedstawiana zawartość okna. Dostępne są następujące widoki:

• Kafelki - Każda ikona jest stosunkowo duża, a poniżej niej wyświetlana jest nazwa pliku. Dzięki temu prezentowane informacje są bardzo czytelne.
• Ikony - Każda z prezentowanych ikon jest mała, dzięki czemu w oknie można wyświetlić ich więcej.
• Lista - Ten sposób prezentacji przypomina ikony, jednak ikony są jeszcze mniejsze, a nazwy plików w kolumnach są posortowane alfabetycznie.
• Szczegóły - W tym przypadku wyświetlana jest nazwa pliku, wielkość (dla plików), typ oraz data i godzina modyfikacji.
• Miniatury - Wybór tego sposobu prezentacji spowoduje wyświetlenie zamiast ikon niewielkich miniatur plików i zawartości folderów.

W przeciwieństwie do wcześniejszych wersji systemu operacyjnego Windows, w Windows XP użytkownik ma możliwość dostosowania folderu do typu przechowywanego w nim plików. W tym celu należy:

• Zaznaczyć wybrany folder.
• Kliknąć prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybrać opcję Właściwości.
• Wybrać zakładkę Dostosowywanie.
• Rozwinąć listę dostępnych typów folderów i wybrać typ odpowiadający przechowywanym w folderze plikom.

Przeglądanie folderów różnego typu za pomocą wbudowanych narzędzi systemu Windows wywoła odpowiednią dla danego typu danych akcję. I tak, przeglądanie folderu typu Obrazy, spowoduje uruchomienie wbudowanej przeglądarki plików graficznych, otwarcie folderu typu Muzyka, spowoduje uruchomienie programu odtwarzającego dźwięk i muzykę itd.

Zadanie1:
Odszukaj informacje na temat zastosowania plików z rozszerzeniem *.ini.

W systemach Windows pliki .ini są plikami tekstowymi zawierającymi zapis konfiguracji programu (liczba i rodzaj komponentów komputera, ustawienia użytkownika, okien, opcji, kolorów itp.) lub systemu operacyjnego.